Looksoep, raapjesstoof, vogeltjespastei, lamsstoof, dadel-notenballetjes, platbroden gevuld met ui, prei, knoflook en vissaus; je zou het niet vermoeden, maar recepten voor deze heerlijk klinkende gerechten vind je op kleitabletten uit het oude Mesopotamië die dateren van circa 1750 voor Chr. Het recept voor de platbroden is het oudste uit de geschiedenis.
Recepten in spijkerschrift op Babylonische kleitabletten
Tussen de vele gevonden Babylonische kleitabletten zit een enkel exemplaar met recepten erop, voor zowel gerechten als het maken van bier. Drie van deze tabletten bevinden zich in de Yale Babylonian Collection. Er is een kleitablet met 25 korte recepten voor een soort stoofgerechten of soepen. Een tweede tablet geeft zeven uitgebreide recepten voor gerechten met gevogelte. Het derde tablet geeft drie recepten met eveneens vleesgerechten. De recepten zouden vandaag de dag zeker niet misstaan op onze tafel.
Het oudste broodrecept
Ook het oudste broodrecept uit de geschiedenis staat op een van deze kleitabletten. Het werd sebetu-brood genoemd. Deze broodjes waren onderdeel van een recept voor een vogeltjespastei. Een deel van het brooddeeg werd gebruikt om de pasteivorm te bekleden, het andere deel werd tot Sebetu-broden gebakken en ging samen met de vogeltjes als vulling in de pastei.
Deze smakelijke platbroden werden gevuld met knoflook, prei, bosui en garum (gefermenteerde vissaus). Dit type platte broden is de oudste broodsoort die bekend is uit de geschiedenis. Voor het maken van platbroden werd een brooddeeg gemaakt dat in stukjes werd verdeeld en deze deegstukjes werden dun uitgerold. De broden werden vervolgens op een hete steen of plaat boven het vuur gebakken. Of in een tinuru-oven, een kegelvormige kleioven waarvan meerdere zijn teruggevonden uit het oude Mesopotamië. De broden werden in een vloeiende beweging tegen de binnenwand van de gloeiend hete oven gesmeten, zodat ze bleven plakken. Door de hitte bliezen de broden zich op en waren binnen een zucht gaar. Op dezelfde manier wordt tegenwoordig nog steeds naanbrood gebakken in een tandoor-oven.
Het recept voor sebetu-broodjes op het kleitablet luidt:
Laat bloem weken in melk en kneed het met vissaus. Voeg dan look, gehakte prei en knoflook, melk en wat kookvocht toe. Verdeel het deeg in twee delen. Laat een deel rijzen en bewaar het in een pot. Bak van de andere helft sebetu broodjes in de tinuru-oven en verwijder ze als ze gaar zijn.
Recept voor platbrood
Het antieke broodrecept werkte ik uit in mijn Historisch Bakboek Brood en in de Historische Bakcursus. Het vlotte toegankelijke bakboek geeft heerlijke broodrecepten uit 4000 jaar geschiedenis. Het maakt een tijdreis van deze Mesopotamische platbroden tot perfecte Parijse croissants uit de 20e eeuw. Naast heerlijke broodrecepten en handvatten voor het maken van een goed brood biedt dit boek veel historische informatie over brood, bakkers, bakkerijen, baktechnieken, ingrediënten, smaken en eetgewoonten.
Lamsstoof van een Babylonisch kleitablet
De platbroden zijn ideaal te combineren met de heerlijke lamsstoof die op een van de kleitabletten staat. Lees maar eens mee:
Ramstoof. Ander vlees is niet gebruikt. Zet water op, voeg vet toe, wat warkruid indien gewenst, zout naar smaak, ui, look, koriander, prei en knoflook. Neem van het vuur en voeg de kisimmu toe. Snijd (het vlees) en serveer.
Een moderne bewerking van dit heerlijke antieke recept vind je in de receptenrubriek van mijn website.
