Toen Bacchus, de god van de wijn, eens ronddwaalde op de berg Massico, ontmoette hij een oude boer, Falerno. Ondanks het ongure uiterlijk van de god bood Falerno hem het weinige dat hij te eten en drinken had aan: melk en honing. Bacchus beloonde dit gastvrije gebaar door de melk in heerlijke wijn te veranderen. Falerno viel na het drinken van die wijn in een diepe slaap. Toen hij wakker werd, bleken de hellingen om hem heen veranderd te zijn in uitgestrekte wijngaarden. Vanaf die tijd heet de wijn van die hellingen ‘Falernum’, zo gaat de legende.
Appellation controlée
De Monte Massico ligt op de grens van Latium en Campania. Antieke auteurs en dichters roemden de wijn van zijn hellingen en Falernum was al vroeg een belangrijk exportproduct. De wijn vond zijn weg naar alle uithoeken van het Romeinse Rijk. Zijn roem was zo groot dat het nog eeuwenlang dé maatstaf voor wijnen zou blijven.
Uit 102 voor Chr. stamt de oudste vermelding van Falernum: op een amfoor is het opschrift Fal(ernum) Mas(sicum) gevonden, Falernum van de berg Massicum. Deze vermelding geldt tegenwoordig als de oudste aanduiding voor een appellation controlée!
Interessant is ook een prijslijst voor wijn op de muur van een wijnbar in Pompeii:
Voor één as [muntsoort] kun je wijn drinken, voor twee drink je de beste, voor vier een Falernum.
Soorten Falernum
Plinius de Oude onderscheidt drie typen wijn van de Ager Falernum: caucinum – streng, van de top van de heuvels; faustinum – zoet, van halverwege de hellingen; en falernum – licht, van de vlakkere delen. Andere auteurs maken een ander onderscheid, bijvoorbeeld in kleur. Echt goede, gerijpte Falernum was zoet en donkergekleurd, bruinig. Sommige Falernum leek daarmee op oxidatieve wijnen als sherry en madeira, maar dan zonder de versterking met alcohol, een uitvinding van eeuwen later . Waarschijnlijk moeten we ons de beroemdste jaargang Falernum, de Opimium uit 121 voor Chr., die rond onze jaartelling nog altijd geroemd en gedronken werd, in deze stijl voorstellen.
Moderne Falernum
Maar er waren ook andere typen Falernum, mogelijk zelfs krachtige rode en lichte witte, getuige de opmerking van Plinius. Die twee laatste typen Falernum zijn eeuwenlang onderbelicht gebleven, maar krijgen dankzij een modern initiatief in Italië weer een plaatsje in de wijngeschiedenis. Een groep landbouwkundigen en wijnboeren sloeg de handen ineen en creëerde Vitis Aurunca, in de in 1989 ontstane moderne DOC Falerno di Massico in de provincie Caserta. Hier proberen zij, door studie van de bronnen en uitwisseling van kennis en ervaring, Falernum te laten herleven, maar dan wel op moderne leest geschoeid.
Het resultaat is de rode Mariella en de witte Agnese. Mariella is gemaakt van primitivo, Agnese van falanghina, beide druivenrassen met een eeuwenlange geschiedenis in Campanië. Falanghina wordt ook wel Uva Falerna genoemd en wordt door sommigen gezien als de oorspronkelijke druif voor deze wijn.
Meer wijngeschiedenis
Onder de naam Wijn!verleden werken wijnhistorica en vinologe Mariëlla Beukers van Wijnkronieken en culinair historica Manon Henzen samen om de geschiedenis van wijn, historische drankjes en wijn in de historische keuken onder de aandacht te brengen. Aan de hand van artikelen, recepten en af en toe een historische wijnproeverij of Historische High Wine laten zij je genieten van mooie verhalen en smakelijke historische wijn en spijs. Mariëlla maakte de basis voor dit verhaal voor Wijn!verleden.
Wil je meer weten over de geschiedenis van wijn en bijpassende gerechten? Dat kan met Borreltijd! Historische hapjes & drankjes uit de historische keuken. Naast heerlijke recepten, geeft het kookboek informatie en leuke weetjes over culinaire geschiedenis en stap-voor-stap uitleg over het maken van historische dranken en gerechten.
Bekijk hier meer verhalen over wijn en historische drankjes en ontdek historische recepten voor drankjes om zelf te maken.
