In Boven-Leeuwen, in het Land van Maas en Waal, bevindt zich een uniek stukje Nederland. Er ligt een prachtige krozenboomgaard met een variëteit aan de bijna verloren gegane kerspruim. De kerspruim of kroos is een klein rond vruchtje dat verwant is aan de pruim en mirabel. Het heeft naast zoetigheid ook behoorlijk wat zuur rondom de pit heb ik gemerkt. Dat maakt het een heerlijke vrucht om zo te eten, maar zeker ook om te verwerken tot bijvoorbeeld jam, sap of in een fruittaart. Eigenaar van deze enige krozenboomgaard in Nederland Thijs Banken opent ieder jaar in juli zijn gaard, zodat publiek kennis kan maken met deze vergeten fruitsoort.
Vergeten fruit: de kerspruim
Waar bij een telling in 1925 nog 12 hectare krozen (net zoveel als de pruim) in het Land van Maas en Waal werd geteld, is er tegenwoordig niets meer te vinden. Ook elders in Nederland is op een boom in een achtertuin na de kroos verdwenen. De kroos is hoogstamfruit en heeft het uiteindelijk afgelegd tegen het meer toegankelijkere laagstamfruit. Thijs Banken wijdt dat aan een aantal ontwikkelingen. De kerspruim bloeit vroeg in het jaar en is daarmee kwetsbaar voor vorst. Risicofruit dus. Bovendien is oogsten uit de hoge bomen erg arbeidsintensief. Daarnaast zijn er vanuit de EU in de jaren zestig en zeventig subsidies verstrekt om fruitgaarden te rooien in verband met een groot overschot aan fruit. Deze maatregel is door velen aangegrepen om het hoogstamfruit te rooien en er later laagstamfruit voor terug te planten. De pruim, kers, appel en peer zijn de grote winnaars en de kroos verdween uit het landschap.
Oude vrucht, nieuwe rassen
Naast de traditionele krozensoorten heeft Thijs Banken ook een aantal nieuwe soorten gekweekt. We proefden de lichtrode zoete en sappige Kroos Sara. Daarnaast sieren tegenwoordig ook Kroos Freya en Kroos Pearl Beauty de gaard. En het goede nieuws: dankzij de samenwerking van Thijs met Boomkwekerij De Batterijen in Ochten kun jij ook eigenaar worden van een van deze bijzondere rassen kerspruimen. Als je er de ruimte voor hebt: plant er één (of alle drie) in je tuin en red de kroos.
Koken met krozen
Door de zoete smaak met een klein zuurtje leent de kroos zich uitstekend om mee te koken. Natuurlijk kun je er jam, gelei, sap of -heel historisch verantwoord- een moes van maken. Maar een lekkere krozensaus met een vleugje vergeten specerij voor bij een mooi gebraden stukje vlees van de BBQ, een frangipane met laagje kerspruimpjes, een tarte tatin van kroosjes, een taart uit de Gouden Eeuw, of een zoet-zure siroop van het kleine vruchtje zijn ook niet te versmaden.
