80 jaar oude Sinterklaasrecepten

Borstplaat met borstplaatvormpjes

In 1939 startte Fien de Vogel een kookschriftje waarin zij heerlijke recepten noteerde, waaronder een aantal recepten voor klassiek Sinterklaassnoepgoed. Eén sintrecept komt overduidelijk uit de Tweede Wereldoorlog.

Familiekookboeken bewaren voor de toekomst

Ik word regelmatig benaderd met de vraag of ik interesse heb in oude familiekookboeken. Velen bewaren thuis nog een kookschrift van familieleden of komen er een tegen bij het opruimen van een zolder, kelder of huis. Weggooien doe je niet, want je weet dat er veel tijd en moeite in het samenstellen van het kookboekje zit en bovendien is het een stukje (familie)geschiedenis. Maar je doet er niets mee. Wat dan? Gelukkig krijg ik af en toe een telefoontje of mail met de vraag of ik een familiekookboek wil bewaren. Zo ook van de zoon van Fien de Vogel. Mevrouw de Vogel hield vanaf 1939 een kookboek bij en had veel recepten uit de Tweede Wereldoorlog uitgeknipt en verzameld.

Het kookboek en de receptknipsels werden aan mij geschonken en sindsdien heb ik het materiaal bekeken, geordend en interessante recepten geselecteerd om te koken en eventueel te publiceren. Eén van de vrijwilligers bij eet!verleden heeft het kookschrift inmiddels helemaal getranscribeerd en van een index voorzien en al het materiaal wordt binnenkort ook ingescand en gefotografeerd. Met het digitaliseren van dit materiaal kunnen we het ook aan anderen ter beschikking stellen voor bijvoorbeeld onderzoek. Zo leggen we niet alleen een stukje familiegeschiedenis vast voor de toekomst, maar blijft het ook levend door het te (kunnen) gebruiken. Een grote wens is om al die mooie kookboeken nog eens op een online platform te publiceren, zodat ze voor iedereen toegankelijk zijn. Daar wordt aan gewerkt!

Het kookschrift van Fien de Vogel

Fien’s zoon Peter van Berk voorzag me van wat achtergrondinformatie over zijn moeder. “Fien de Vogel werd in 1909 in Groningen geboren. Na gymnasium en studie farmacie kwam ze terecht in Middelburg als apotheker. Thuis in Groningen werd nooit zelf gekookt: zes dagen was er een kookster en de zevende dag, de vrije dag van de kookster, ging men eten in Baulig, destijds het beste restaurant. Bij mevrouw Naezer, waar ze op kamers was, leerde zij koken. Na haar huwelijk in 1939 met Hans van Berk begon ze aardigheid te krijgen in het koken. De oorlog, hoewel die aanvankelijk niet echt gebrek bracht, monde uiteindelijk na de uit huis zetting in 1943 uit in steeds meer problemen en de hongerwinter.” Na de oorlog kreeg haar man een nieuwe standplaats in Alkmaar. Peter: “In de jaren vijftig en zestig werd er steeds meer aandacht en tijd besteed aan koken. Veel buitenlandse recepten werden toegepast. Maar steeds volgende ze als goed apotheker het recept nauwkeurig en woog en mat alles af. Improviseren was er niet bij.” Fien overleed in 1981 in Alkmaar.

Dat Fien de Vogel haar kookschrift tijdens en vlak na WOII bijhield blijkt uit een aantal recepten. Naast de ingrediënten verraden ook de namen van een aantal recepten dit, zoals de ‘namaak’recepten. Mevrouw de Vogel noteert namaakhoofdkaas, namaakcognac, -jenever, -ragout, en -truffels. Ook het theesurrogaat, oorlogstaartje, distributieflensjes en mobilisatievla komen duidelijk uit WOII. En waarschijnlijk ook het opvallend grote aantal mosselrecepten. En dan zijn er nog de marsepeinaardappeltjes met de aanduiding ‘namaak’ erbij geschreven. Bij gebrek aan amandelen gebruikte zij havermout om marsepein te maken. Het amandelessence moest zorgen voor de amandelsmaak.

Recept marsepeinaardappeltjes Fien de Vogel

Marsepeinaardappeltjes (namaak)
50 gr havermout, 25 gr bruine en 25 gr witte basterdsuiker →20 aardappeltjes
1 kopje havermout fijnmalen, ½ kopje bruine basterdsuiker, ½ kopje witte basterdsuiker, amandelessence (weinig) stukje boter.
Alles goed dooreen kneden, als het niet goed kleeft, met wat gecondenseerde melk tot een samenhangende massa maken, hiervan balletjes maken en wentelen in poederchocola.

Spotgedicht Sinterklaassurprise voor Hitler uit de Tweede Wereldoorlog
Spotgedicht Sinterklaassurprise voor Hitler uit de Tweede Wereldoorlog

Sinterklaasrecepten

Naast de marsepeinaardappeltjes noteerde Fien nog een aantal andere Sinterklaasrecepten. Ze geeft een recept voor borstplaat, roomborstplaat en speculaas. Gezien de ingrediënten, komen de recepten uit betere tijden. Samen met de speculaas worden ook twee recepten voor kruidkoek genoteerd. Eén voor een grote peperkoekachtige kruidkoek en één voor harde koekjes. Fien kookte niet alleen als apotheker, maar noteerde haar recepten ook als apotheker. Ze zijn erg specifiek en met veel aanwijzingen voor hoeveelheden, bereiding én bereidingstijden opgeschreven, zeker voor die periode. Zo zijn haar Sinterklaasrecepten zo’n 70 á 80 jaar na dato nog steeds te maken. Probeer het zelf maar eens met haar recepten:

Roomborstplaat
1 pond suiker, 1 dl slagroom, melk.
Suiker met melk aanmaken tot tamelijk slappe pap, daarbij de slagroom gieten en doorroeren. Op flink vuur laten koken en er in roeren, inkoken tot 117,5 Gr Celsius. Druppel in koud water, dan slap balletje tusschen de vingers of water erbij of verder inkoken. Dan smaakje erbij. Nu met lepel langs de kant, steeds de suiker goed wegstrijken tot de massa dik wordt en uitgieten. Vormen met water nat maken en op vetvrij papier zetten.

Borstplaat ± 50 kleine borstplaatjes
Papier invetten met kwastje olie. Of ½ theel nescafé
½ pond suiker, klontje boter, heel klein klontje tot slot, half kopje melk, = krap 80 gr melk, een eetlepel chocoladepoeder, (afgestreken eetlepel)
Alles dooreen roeren, dan op het vuur blijven roeren, tot ‘t goed kookt (115-118 Graden), dan laag, 5 min zonder roeren door laten koken.± 5 min. kloppen tot ’t dof wordt, dan uitgieten.

Recept borstplaat Fien de Vogel

Speculaas
300gr bloem, 150 gr boter, 150 gr donkerbruine suiker, 7,5 gr speculaaskruiden (gember, cardamon, kruidnagel, kaneel), iets melk om het deeg soepel te maken, snuifje bakpoeder.
Alle ingrediënten door elkaar kneden, tot soepele bal. Speculaasplank goed inpoederen met rijstebloem, portie deeg i/d vorm drukken, met een scherp mes al het deeg dat op de plank en buiten de uithollijn uitsteekt, wegnemen. De deegfiguurtjes door een korte slag op de tafel kloppen, in het met boter besmeerde bakblik leggen en in ± 15 min. lichtbruin en gaar bakken. 125-150 gr C, nogal boven in de oven ± ½ uur

Kruidkoek
½ pond gemalen tarwe, 120 gr stroop, 50 gr suiker, 1 kopje warme melk, 1 theelepel kruidnagelpoeder, 1 theelepel kaneel, 1 theelepel Bi Natr (Natriumbicorbonaat?), zout. Door elkaar roeren.
¾

Kruidkoekjes
125 gr bloem, 40 gr boter, 50 gr suiker 1 theelepel Bi Natr (Natriumbicarbonaat) , klein beetje water, niet nat maken, met gember citroen of enkel speculaaskruiden. Uitrollen en uitsteken ± 15 min. in matig warme oven. Bakblik goed invetten.

We gaan nog meer van Fiens’s recepten testen en publiceren, dus houd het blog in de gaten.