Op Kasteel Amerongen wordt een bijzonder receptenboek bewaard. Met grote letters staat op de kaft “Mevrouw Rosande” geschreven. In het boek hebben meerdere handen recepten opgetekend. Het ene recept klinkt nog lekkerder dan het andere. Inmiddels heb ik aardig wat recepten uit het kookboek bereid. Eerder deelde ik dit recept voor kweepeerlikeur al op mijn blog en een aantal recepten zijn te vinden in de online kookcursus De keuken van de 18e eeuw.
Het kookboek is nog nauwelijks onderzocht, maar er zijn al wel wat opmerkingen te maken over de vermoedelijke achtergrond van het boek. Samen met conservator Marieke Knuijt van Geldersch Landschap & Kasteelen werkte ik in 2020 aan het boek Lekker Gelderland. Eten & koken op landgoederen en kastelen. Daar namen we een ijsrecept van Mevrouw Rosande in op. Maar wie is Mevrouw Rosande nu eigenlijk en van wanneer dateert het handgeschreven boek?
Wie was Mevrouw Rosande?
Tijdens het werk aan Lekker Gelderland ging Marieke op zoek naar de persoon achter het kookboek en ik ging op onderzoek uit in het boek. In de huidige Rosande polder lag in de 17e eeuw een landgoed met een kasteel, en later een landhuis, dat in handen was van Arent van Wassenaer, heer van Rosande. In 1683 trouwde zijn tweede zoon Frederik Willem met Maria van Leyden van Leeuwen (1659-1702). Het is Frederik die Rosande in 1698 verkocht. Het is aannemelijk dat de recepten in het kookboek op Kasteel Amerongen van Maria van Leyden van Leeuwen waren en dat zij ‘Mevrouw Rosande’ was. De datering van het papier en watermerk in het boek kloppen met de data dat Maria ‘vrouwe van Rosande’ was, namelijk van 1683 tot 1698. Bij een aantal recepten in het boek wordt vermeld van wie het recept afkomstig was of van wie het gekregen was, zoals een recept van Madame Kinschot. Dat zou Maria’s zus Theodora geweest kunnen zijn, die met een Van Kinschot getrouwd was. Haar andere zus, Alida Rijnburgje, was getrouwd met Walter Philips Colvaer en ook daar is een vermelding van bij een recept in het boek, namelijk van ‘Madame Colyar’. Colyar verwijst naar Alida’s man. Ook een Madame de Catwyck die genoemd wordt is aan deze familie te relateren. Dat zou wel heel veel toeval zijn, dus het is aannemelijk dat Maria van Leyden van Leeuwen Mevrouw Rosande was.
Eén ding zit me nog niet lekker. Het keurige regelmatige handschrift dat het grootste deel van het boek vol schreef lijkt wat jonger dan eind zeventiende eeuw. Er zijn ook nauwelijks fouten of doorhalingen wat suggereert dat het allemaal keurig ineens achter elkaar geschreven is, in plaats van af en toe een recept noteren. Dat laatste zou je eerder vermoeden bij een kookschrift. Wat daarnaast ook opvalt is dat de recepten gegroepeerd zijn, dus bijvoorbeeld de ijsrecepten allemaal bij elkaar, de drankjes bij elkaar, vleesrecepten redelijk gegroepeerd, de wafels en pannenkoeken bij elkaar enzovoorts. Ook dit wijst erop dat de recepten ineens achter elkaar door geschreven zijn. Wellicht dat iemand op een later moment de recepten van Mevrouw Rosande over heeft geschreven en allemaal netjes achter elkaar heeft gezet. Mariëlla Beukers, die het receptenboek ook goed bekeek, komt tot dezelfde conclusie. Dus waarschijnlijk heeft Maria deze recepten niet zelf in dit boek gezet, maar heeft iemand haar recepten overgeschreven. Dat zou kunnen betekenen dat er een ouder kookboek is geweest van Maria van Leyden van Leeuwen zelf, dat waarschijnlijk verloren is gegaan. Of zou het nog ergens op een plank liggen?
Wanneer je het receptenboek omkeert is er aan de andere kant van het boek ook iemand gestart met het noteren van recepten. In een ander handschrift, dat duidelijk ouder is dan het handschrift wat ik hierboven beschreef. Het zou goed eens eind zeventiende-eeuws kunnen zijn. Of dit door Maria zelf is genoteerd, is onduidelijk. Het kookboek moet nodig grondiger onder handen genomen worden. Wordt vervolgd dus!
Amandelbiscuit van Mevrouw Rosande
De amandelbiscuitjes uit het kookboek heb ik inmiddels al vaak gemaakt. Dit boterloze koekje wordt door de auteur op smaak gebracht met foelie en rozenwater. In de recepten in het kookboek van Mevrouw Rosande worden veel prijzige ingrediënten en sterke smaakmakers gebruikt. Muskus, amber, suiker, amandelen, exotische vruchten en de bloemendestillaten oranjebloesemwater en rozenwater komen regelmatig voor. Rozenwater werd in de zeventiende en achttiende eeuw op grote schaal gebruikt in koekjes, drankjes, gebak, taarten en vla.
Dit recept is inmiddels opgenomen in het kookboek dat ik samen met Mariëlla Beukers maak: Borreltijd! Hapjes en drankjes uit de historische keuken.
Benodigdheden
3 grote of 4 kleine eieren
215 gram fijne suiker
110 gram amandelen (of amandelmeel)
300 gram tarwebloem
1 theelepel foelie
1 theelepel rozenwater
Bereiding
Maal de amandelen fijn in een keukenmachine.
Splits de eieren. Klopt de eiwitten stijf met een garde of keukenmachine. Doe de dooiers met de suiker in een kom en klop met een garde of keukenmachine tot een luchtig mengsel.
Voeg amandelmeel, bloem, foelie en rozenwater toe aan het suikermengsel en meng door elkaar. Schep tenslotte de eiwitten door het beslag. Het is overigens eerder een deeg dan een beslag.
Het deeg is vrij plakkerig. Een trucje om toch mooie koekjes te vormen is om je handen een beetje nat te maken. Dan plakt het deeg niet en kun je ze een mooie vorm geven. Leg de koekjes op een met bakpapier beklede bakplaat.
Bak de koekjes in een voorverwarmde oven op 170 graden in circa 25 minuten gaar.
De koekjes zijn iets zacht en chewy van binnen en iets knapperig van buiten.
