Een lekkere warme kop chocolademelk gaat er wel in deze dagen. Het drankje wordt al sinds de zeventiende eeuw in Nederland gedronken. Een chocoladedrank uit de Gouden Eeuw die regelmatig in mijn kopje zit is onderstaand recept dat ik ontleende aan het Tractaat van het Excellente Kruyd THEE van Cornelis Bontekoe. In 1685 bevat het boekje naast een verhandeling over thee ook een sectie over koffie en chocolate.
Chocolate volgens Cornelis Bontekoe
Bontekoe beschrijft de eigenschappen en het gebruik van cacao op beeldende wijze in Een kort tractaat, van de krachten en ’t gebruyk van de chocolate. Laten we eens kijken wat hij er over te zeggen heeft. Mocht je nog niet weten wat cacao precies is, dan legt hij je dat haarfijn uit:
SUCCOLATE of CHOCOLATE is een vrugt van een boom, die men CACAOATE noemd, waar van de naam van CACAO en CHOCOLATE komd. ’t Is een groote vrugt als een pompoen vol saad, of korlen van [de] groote als onse pistachien
Cacao werd in de zeventiende eeuw (tot ver in de tweede helft van de negentiende eeuw) verhandeld in plakken, ook wel ‘koekjes’ genoemd. Die plakken bestonden uit gemalen cacaobonen met eventueel toevoegingen zoals specerijen. De cacaoboon lieten ze fermenteren, daarna drogen en dan werd hij gemalen. Dit proces leverde een kleverige dikke pasta op die in plakjes werd uitgegoten en gedroogd. Op de afbeelding hieronder zie je deze plakjes liggen naast de cacaopot, op het stukje papier.
Bontekoe beschrijft ons waar goede plakken chocolade aan moesten voldoen:
De beste CHOCOLATE moet niet al te soet zyn, niet bitter, niet te seer na Peper of Nagels smakende, sy moet ook een aangename reuk hebben, sy moet hart en droog zyn, als mense met een mes snyd, of in stukken breekt, moeten er eenige witte plekjens als striemen door loopen, de rest van de coleur behoord bruyn te wesen.
Over het bereiden van chocoladedrank verhaalt de auteur het onderstaande. Op de afbeelding hierboven zie je zo’n koperen pot met een stok erin, waar uitsteeksels aan zaten. Deze draaide je hard op en neer in je handpalmen, waardoor het mengsel ging schuimen. Zie daarvoor de laatste afbeelding in dit blog. En lees maar eens.
Omtrent de preparatie van dese drank is niets waar te nemen, als dat men een stuk of twee van een goede CHOCOLATE doet in een koperen potje, ’t welk met ’t water gevult, een weinig op kolen gestaan hebbende, aan ’t koken is gekomen. Daar by kan men een weynig suyker doen, en met de stok alles omroeren tot dat het schuymd, wanneer ‘t bequaam is, om in een kopje over te gieten, en ’t soo warm uyt te drinken.
Bontekoe had een duidelijke mening over toevoegingen en smaak van cacaodrank…
Die er Melk, Ayers [eieren], Spaanse seep [olijfolie zeep, ja echt!], en diergelijke dingen by smijten, syn van ’t humeur van de menschen van dese tijd, die niets voor goed keuren of ’t moet een groote mengelmoes, en als een olipodrigo [stoofpot met veel verschillende ingrediënten] wesen, even als of ‘er geen dingen goed konden wesen, die simpel zyn.
En hoe moet het dan wel volgens hem:
Hoewel ’t niet quaad is, een weynig CHOCOLATE met Water, Melk, Ayeren, Suyker en Saffraan te mengen, om dat geen van de stoffen quaad zyn, schoon dat ze de kragt niet hebben, die ‘er is in een suyvere onvervalste CHOCOLATE, want noch Melk, noch Ayeren, noch al de rest konnen doen, ’t geen dat de CACAO, Anys, Caneel, Nagelen, Indisch Koorn, en de verdere dingen, waar uyt de compositie van CHOCOLATE bestaat, maghtig zyn, om te doen in ’t lichaam der geener, die dese drank gebruyken.
Hier lees je ook dat de cacaoplakken vermengt werden met andere ingrediënten, zoals anijs, kaneel, kruidnagel en ‘Indisch Koorn’, waarmee maïs (in dit geval maïsmeel oftewel maïzena) bedoeld werd.
Chocoladedrank Gouden Eeuw
Ik weet niet of ik met onderstaande interpretatie van Bontekoe’s tekst zijn woede op mijn hals haal (melk in plaats van water: oei!), maar het is erg lekker! Als je geen zin hebt om je armen te vermoeien met het malen van de cacaobonen, dan neem je pure chocolade. Het malen gaat overigens niet in een keukenmachine, want dan krijg je stukjes. Het moet echt in een vijzel, zodat het een pasta wordt. En dat is heel hard werken….
Benodigdheden
150 gram cacaobonen (of pure chocolade)
1 liter melk
75 gram suiker
1 theelepel anijspoeder
1 theelepel ceylon kaneel
Snufje kruidnagel
3 eetlepels maïzena
Bereiding
Maal de cacaobonen fijn in een vijzel tot het een plakkerige pasta wordt.
Doe de melk met de suiker, anijs, kaneel en kruidnagel in een pan en breng tegen het kookpunt aan. Schraap alle cacao uit de vijzel en voeg toe. Neem een garde en roer krachtig tot de cacao oplost. Dat gaat niet makkelijk, dus het is weer hard werken! Gebruik je pure chocolade, dan smelt dat makkelijk in de melk en hoef je alleen even te roeren.
Doe de maïzena in een kommetje met een beetje koude melk en roer tot een glad papje. Voeg het toe aan de warme chocoladedrank. Roer met een garde goed door totdat de drank een beetje dikker wordt.
Laat het een paar minuutjes zachtjes pruttelen en serveer dan warm in kleine kopjes.
